Fatih Yalınbaş
Patent Bölüm Yöneticisi
Destek Patent A.Ş.
Eylül 2007, Bursa

Bilindiği gibi patent dökümanları buluş sahibine tanıdığı hukuki hakların yanında toplumun ilgili teknik hakkında bilgi altyapısını artırmak üzere doğrudan üretime ya da uygulamaya yönelik teknik bilgiler içermektedir. Öyle ki bir buluşa patent verilebilmesi için bütün ülkelerin patent mevzuatlarında; buluşun teknikteki bir uzman tarafından yeterince anlaşılabilir hatta okunduktan sonra kolayca uygulanabilir nitelikte bilginin okuyucuya sunulması gerektiği yer almaktadır. Buluşla ilgili yeterli teknik bilgi ya da altyapı ve buluşun uygulamaya yönelik detayları sunulmadığında ise patent verilmemektedir.

Patent dökümanlarını teknik ve pratik bilginin yoğunlaştığı bir hazine olarak değerlendirirsek hiçte hatalı bir yaklaşım yapmış olmayız. Buna göre ülkemizde patent sayılarımızın artması -ki bu buluş sayımızın doğrudan göstergesidir - Ar-Ge birimlerimizin ya da buluşçularımızın herhangi bir teknik problemle uğraşmaya başlamadan önce başvurmaları gereken yegane kaynaklardan biri patent dökümanlarıdır.

Patent dökümanlarının bir buluş ya da Ar-Ge faaliyeti öncesi irdelenmesinin daha doğrusu araştırılmasının ve incelenmesinin çeşitli yararları aşağıda toparlanmaya çalışılmıştır.

• Daha önce ilgili teknik probleme başkalarının nasıl yaklaştığını, çözdüğünü ya da çözmeye çalıştığını görebiliriz (so called: do not invent the wheel again).
• İlgili teknikte günümüze kadar gerçekleşen teknolojik ilerlemenin analizi yapılabilir. Böylece özellikle hangi yıllarda bu alanda uğraşı ve yatırım sarf edilmiş, bugün bu alanda çalışmak bize ne kazandırır ön görülebilir (yani ar-ge yatırımlarımızla atacağımız taşın ürküteceği kurba oranını analiz edebiliriz).
• Ürünü piyasaya sürmeden önce kendimize patent risk haritası çıkarabiliriz. Böylece söz konusu ürünü ortaya koyarken başkaları tarafından alınmış patentlere ayağımızın takılmaması için tedbir almış oluruz.
• İlgili teknik alanda başka kimlerin çalıştığını uluslar arası bağlamda görüp, nereden nereye geldiklerini analiz edebiliriz (rakip analizi).

Yukarıda sayılan bu yararlar en temel olanları olup, esasında patent araştırması öncesi ve sonrasında özellikle Ar-Ge birimlerimize katkı sağlayacak birçok ek avantajlarla karşılaşılacaktır.

"Peki böyle bir araştırmayı nereden yapabiliriz?" sorusunu ise olayın ücret, veritabanı boyutu vb. kriterlere göre çeşitlilik arz ettiğini söyleyerek cevaplamaya başlayabiliriz. Diğer bölümde özellikle ücretsiz olarak patent araştırması yapabileceğimiz internet kaynakları sizlere tanıtılacaktır.

Özellikle ücretsiz patent araştırması yapılmasına olanak tanıyan internet kaynakları bu bölümde tanıtılacaktır.

Öncelikle patent araştırması yapmak istediğimiz teknik alana kendi dilimizde ve ülkemizde hakim olabilmek için Türk Patent Enstitüsü nün sunduğu imkanlardan yararlanılmalıdır.
http://online.tpe.gov.tr/EPATENT/presearch.jsp

Yukarıdaki linki tıkladığımızda karşımıza çıkacak sorgu ekranında aşağıdaki kriterlere göre araştırma yapılabilmektedir:

Buluş Başlığı / Özet kısmında aramak istenilen konunun genel ismi Türkçe yazılarak araştırmaya başlanabilir. Ancak şu unutulmamalıdır ki, genel olarak patent başvuruları için kullanılan başlıklarda geniş kapsamlı terimler kullanılmaktadır. Dolayısıyla doğrudan anahtar kelime üzerinden hiçbir zaman çok sağlıklı bir araştırma sonucuna ulaşılamaz.

Bülten numarası ile resmi Türk Patent Bültenlerine Türk Patent Enstitüsünün atamış olduğu numaralardan yararlanılarak araştırma yapılabilmektedir. Bu özellikle ilgili aya ait patent bültenin kaç adet başvuru yapıldığını ya da bu konuda o ayda herhangi bir başvuru olup olmadığını takip etmemize olanak sağlayan bir seçenektir. Aylık patent takibi yapanlar için ideal bir arama kriteridir.
Başvuru numarası ise patent siciline kayıtlı olan ve Türk Patent Enstitüsünce numaralandırılan patent ya da faydalı model başvuru numaraları kullanılarak belirli bir başvuruya ulaşmamızı sağlar. Bilinen bir başvuruya ulaşmak ya da görmek için kullanılır.
Rüçhan numarası ise başvuru numarası gibi yurtdışına çıkan patent başvurularını aramamıza yardımcı olmaktadır.

Yayın tarihi çok fazla kullanılan bir seçenek olmamakla beraber özellikle belirli bir tarihte ilgili teknik konu hakkında yapılan başvurulara erişmemizi sağlamaktadır.
Başvuru sahibi ise buluş başlığı ya da özet kıstasında olduğu gibi çok kullanılan bir seçenektir. Özellikle bir teknik konuda sektörü tanıyorsak ve hangi firmaların bu konuda çalıştığı hakkında bilgi altyapımız varsa onlar üzerinden araştırmamızı başlatabiliriz.

Buluş sahibi ise bir teknik alanda ün yapmış ve tanınmış kişiler üzerinden arama yapmamızı sağlayabilir. Eğer buluş sahibi biliniyorsa ilgili patentin görüntülenmesi kolayca gerçekleştirilebilir.

Vekil ise ülkemizde başvuru sahiplerine vekillik eden gerçek ya da tüzel kişilikler üzerinden arama yapmamıza olanak tanımaktadır.

IPC sınıfı belki de önceki arama alanlarından en önemlisidir. IPC (International Patent Classification) Patentlerin uluslar arası sınıflandırması olarak tanımlanmaktadır. Bu sınıflandırma sisteminde teknoloji 8 bölüme, 21 alt bölüme, 120 sınıfa, 628 alt sınıfa ve 69.000'den fazla gruba bölünerek, her birine harf ve rakamlardan oluşan semboller verilmiştir.

Araştırmaya başlangıç olarak IPC sınıf kodunu girerek başlamak zorunlu değildir. Strateji olarak öncelikle başlık veya özet kısmına anahtar kelime girerek konumuzla ilgili patentler tespit edilmelidir. İlgili olduğu düşünülen patentler üzerinden gidilere daha sonradan konumuzun IPC sınıfı tespit edilebilir.

Espacenet:
http://tr.espacenet.com ve http://ep.espacenet.com

Bu bölümde de Avrupa Patent Ofisinin (EPO) sunmuş olduğu ücretsiz bir patent araştırma hizmetinden bahsedilecektir. Yukarıdaki linklerden ilki tr ile başlamaktadır. Bunun nedeni bu espacenet arayüzünün Türkçe olmasıdır ve Türkçe kelimelerle Türk patentleri arasından araştırma yapmaya olanak tanımasıdır. Diğer, ep ile başlayan, direk EPO nun ana araştırma portalının adresini vermektedir. EPC nin (Avrupa Patent Sözleşmesi) resmi dilleri olan İngilizce, Almanca ve Fransızca ara yüzlerle araştırma yapmak mümkündür.

Öncelikle ülke kodlu espacenet hizmetleri yani bizim için tr ile başlayan espacenet adresi ülkemiz dahil olmak üzere şimdilik 24 ülke patent ofisinden alınan patent verileri üzerinden araştırma yapmayı olanaklı kılmaktadır. Bu özellikle İngilizce anahtar kelime yazılarak araştırma yapılamayan yerel patentlerin araştırılmasında oldukça önemlidir. Esasında yaptığımız uluslar arası ya da ulusal patent başvuruları için düzenlenen resmi patent araştırmalarında ulusal patent ofislerinin veri tabanlarının çoğunlukla dışarıda kaldığını göstermektedir. Örneğin EPO nun düzenlediği bir araştırma raporunda bir Türk başvurusunun ya da bir Rus başvurusunun çıktığı çok nadirdir. Rus Patent Ofisinin yaptığı araştırmada da aynı biçimde genel olarak Rusça ve İngilizce patentlerle karşılaşmaktayız. Bu da patent başvurularının sağlaması gereken dünya çapında yenilik kriterinin henüz tam olarak sorgulanamadığı anlamına gelmektedir. Ancak bir şey tam olarak yapılamıyorsa bütünüyle terk edilemeyeceği için Patent Ofisleri mümkün olan en geniş veri tabanlarını kullanarak araştırmalarını yapmaktadırlar.

Şimdi bu iki ara yüzü karşılaştırarak espacenet'i tanımaya çalışalım:

Her iki ara yüzün ortak yönü ekranın sol üst tarafına doğru konumlandırılmış genel seçeneklerdir. Bunlar Çabuk Arama (Quick Search), Detaylı Arama (Advanced Search), Numara ile Arama (Number Search), Son Sonuç Listesi (Last Result List), Patent Listem (My Patent List), Sınıflandırma Araması (Classification Search), Yardım (Get Assistance) dır.

TR kodlu espacenet ile EP kodlu olan arasındaki en büyük fark esasında yukarıda beyan edilen ulusal patent başvurularından oluşturulmuş veritabanlarına erişim farkıdır. Bir örnekle açıklamaya çalışırsak Çabuk Arama kısmı tıklandığında açılan ekranda "Patent Veritabanını Seçiniz" adında bir alan karşımıza çıkacaktır. EP Espacenet te ise aynı olay Quick Search seçeneği tıklanarak yapılmaktadır. Orada da "Select Patent Database" seçeneği ile karşı karşıya kalırız. EP dekinde yalnızca Worldwide (Dünya Çapında), EP espacenet (Avrupa Patentleri yani EPC başvuruları), WIPO espacenet (PCT başvuruları) seçeneklerinden oluşan yalnızca 3 adet veritabanına ulaşılabilmektedir. Worldwide seçeneği tümünün seçilmiş halidir denebilir. Ülke kodlu espacenet'lerde ise bu üçünün dışında ayrıca TR, AT (Avusturya), BE (Belçika), ., OA (OAPI - Africa Bölgesi) vb. 24 adet ülkeden alınan patent verileri ile oluşturulan bireysel veritabanlarına ulaşmak ve o ülkenin resmi dili ile araştırma yapmak olanaklıdır.

Çabuk Arama (Quick Search):
Seçilen veri tabanı üzerinden istediğiniz iki kriterden birini kullanarak hızlı bir göz atma yapılabilir. Örneğin adını bildiğimiz herhangi bir firma ya da buluş sahibi kişiler üzerinden ya da buluş başlığı/özet için tahmin ettiğimiz bir anahtar kelimeyi kullanarak hızlı araştırmalar yapabiliriz. Bu kısımda tr için Türkçe anahtar kelime girilmesine izin verilmemektedir.

Detaylı Arama (Advanced Search):
Bu kısımda odaklı ve detaylı esas patent araştırmasının yapılabilmektedir. Burada toplam on adet arama kriteri girilerek araştırma gerçekleştirilebilir. Bunlara kısaca göz atalım.

Başlıkta anahatar kelime(ler) (Keywords in Title):
Buraya yazılacak anahtar kelime yalnızca patent başvurularında kullanılan başlıklarla kıyaslanacaktır.

Başlık veya özette anahtar kelime(ler) (Keywords in Title or Abstract):
Buraya yazılacak anahtar kelime yalnızca patent başvurularında kullanılan başlıklarla veya özet bilgileriyle kıyaslanacaktır.
Önemli Not! Üstteki her iki alan içinde en fazla dört adet anahtar kelime kullanılabilmektedir. Bunun yanında ?, *, # gibi aramada kullanılan bazı karakterlerde kullanılabilir. Ancak bunların kullanış biçimleri çok fazla serbest olmayıp detayları için espacenet'te yer alan yardım seçeneklerini kullanabilirsiniz. Ayrıca bu kelimeler ülkesel ofis veritabanı seçildiyse örneğin TR için Türkçe araştırma yapılabilmektedir. Ancak Türk patent veri tabanında yalnızca başlıkta arama gerçekleştirilebilir. Başlık veya özet kısmına kullanıcının herhangi bir şey yazması engellenmiştir. Bir de kullanılan anahtar kelimeler birbirine mantıksal olarak ve (and), veya (or) vb. olarak ilişkilendirilebilmektedir. Eğer herhangi bir ifade kullanılmadıysa varsayılan (default) mantıksal bağlaç ve (and) dir.

Yayın numarası (Publication Number):
Ön Bilgi! Patent ofisleri patent başvurularına başlangıçta farklı bir numara, yayınlanırken ya da belge aldıktan sonra farklı bir numara atayabilmektedirler. Bunun nedeni başvuruları karıştırmadan yalnızca belge almış ya da yayınlanmış patentler arasından araştırma yapılabilmesini ve ayrıca sınıflandırılabilmesini olanaklı kılmaktır. Ülkemizde başvuru numarası ile belge numarası aynı olup yalnızca yayın kodları farklıdır. Örneğin bir patent başvurusu için A1, A2, A3 kodları kullanılabilirken, belge almış bir patent başvurusu için B kodu kullanılmaktadır.
Bu alanda belirli bir patente ulaşmak için patent yayın numarası kullanılarak araştırma yapılabilir. Böylece daha önceden bilinen bir patentin detaylarına ulaşılabilir.

Başvuru numarası (Application Number):
Bu alanda belirli bir patente ulaşmak için patent başvuru numarası kullanılarak araştırma yapılabilir. Böylece daha önceden bilinen bir patentin detaylarına ulaşılabilir.

Rüçhan numarası (Priority Number):
Ön Bilgi! Rüçhan; Özellikle yerel patent başvuruları yurtdışına çıktıklarında ülkelerindeki önceki tarihli patent başvurusunun öncelik haklarından yararlanabilmelerini sağlamaktadır. Dolayısıyla bir ülkede yapılan patent başvurusuna yurtdışına çıkarken kendi ülkesi tarafından bir rüçhan numarası atanmaktadır.
Bu alanda belirli bir patente ulaşmak için rüçhan numarası kullanılarak araştırma yapılabilir. Böylece daha önceden bilinen bir patentin detaylarına ulaşılabilir.

Yayın tarihi (Publication Date):
Ön Bilgi! Paris sözleşmesine göre patent başvuruları hak sahibi tarafından erken ilan talebi yapılmadığı müddetçe başvuru tarihinden itibaren 18 ayın sonunda yayınlanırlar. Başvurunun yayınlanması demek onda tarif edilen ve yeni olduğu düşünülen tekniğin halk ya da kamuoyu ile paylaşılması anlamını taşımaktadır.
Bu alana yazılacak tarih bilgisi ile belirli bir tarihte (ki gün, ay, yıl ya da yalnızca yıl olarak girilebilir) yayınlanan patentlere erişim sağlanabilir. Bu alan genellikle belirli bir yıl ya da ay içerisinde yayınlanan patentleri görmek için kullanılır. Özellikle teknoloji takibi yapan firmalar için aylık ya da yıllık takip olanağı sağlayabilir. Bu alana aynı anda en fazla dört adet tarih girilerek araştırma yapılabilmektedir.

Başvuru sahibi (Applicant):
Bu alana yazacağımız gerçek ya da tüzel kişiliklerin patent başvurularını sorgulayabiliriz. Bu alanda özellikle teknolojik alanda ilerleme kaydeden firmaların patent başvurularına erişmekte kolaylık sağlamaktadır.
Buluş sahibi (Inventor):
Ön Bilgi! Başvuru sahibi gerçek ya da tüzel bir kişilik olabilirken buluş sahibi yalnızca gerçek bir kişilik olmak zorundadır. Çünkü buluşu firmalar değil insanlar ortaya koyar.
Buluşçu adını bildiğimiz herhangi bir konuyu araştırmak için bu alanı kullanabilmekteyiz.

Avrupa Sınıflandırması (ECLA) (European Classification):
Ön Bilgi! Avrupa Patent Ofisi (EPO) veritabanına aldığı başvuruları, özellikle de Avrupa Patent başvurularını yeniden sınıflandırmaktadır. Bunu yaparken de daha önceki bölümlerde bahsedilen IPC sınıflarını genişleterek ya da detaylandırarak daha belirgin sınıfların oluşmasına çalışmaktadır. Bu da çok belirgin bir alanda "örneğin silecek motorlarının monte edildiği çapraz çubuk eleman" patent araştırmasını kolaylaştırmakta ve daha kısa sürede daha odaklı araştırmalar yapılmasını sağlamaktadır.
Burada dikkat edilmesi gereken tüm patentlere henüz ECLA sınıfları atanabilmiş değildir. Dolayısıyla bu alana yazılan sınıf ile yapılan aramada ECLA kodu atanmamış başvurular araştırma kapsamı dışında kalacaktır.

Uluslararası Patent Sınıflandırması (IPC) (International Patent Classification):
Daha önce bahsettiğimiz IPC sınıf kodları kullanılarak araştırma yapılabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki patent ofisleri tarafından yanlış ya da eksik sınıflandırılmış binlerce patent başvurusu yer almaktadır. Dolayısıyla yalnızca sınıf bazında yapılacak bir arama birçok patente erişimi engelleyebilir.

Numara ile Arama (Number Search):
Yukarıda bahsedilen başvuru, yayın ya da rüçhan numaraları arasından bilinen herhangi bir numara ile hızlı bir erişim sağlanabilmektedir. Ülke kodu bu alanda yazılmak zorunda değildir. Böylece aynı numarayı taşıyan bir çok ülkesel başvuru görülebilir.

Son Sonuç Listesi (Last Result List):
En son yaptığını aramada elde ettiğiniz sonuç listesine pratik bir biçimde ulaşmanızı sağlar.

Patent Listem (My Patent List):
Gerçekleştirilen bir araştırma sonucunda ekranda bir sayfada geniş olarak en fazla on adet, sıkıştırılmış olarak en fazla yirmi adet patent listelenebilmektedir. Burada listedeki her bir patent ile bir onay kutucuğu ilişkilendirilmiştir. Bu onay kutucukları işaretlendiğinde kendinize ait patent listenize ekleyecektir. Patent listesi IP numarasını tanımaktadır ve espacenet i açtığınızda doğrudan kendi patent listenize ulaşabilmeniz mümkündür.

Sınıflandırma Araması (Classification Search):
Araştırma yapmak istediğimiz herhangi bir konuda patent sınıfını - ki burada ECLA dır - tespit etmemize olanak tanıyan çok pratik bir uygulamadır. Yazılacak bir anahtar kelime ile en yakın patent ana sınıfları görülebilir. Bunun yanında bilinen bir sınıf kodu girilerek ne anlama geldiği veya hangi teknik alanı kapsadığı görülebilir. Yapısal patent araştırmasının vazgeçilmez araçlarından biridir.

Yardım (Get Assistance):
Espacenet oldukça sınırlı bir patent araştırma aracıdır. Ücretsiz olması ve çok fazla kullanıcıya hitap etmesi bu sınırlamaları getirmeyi zorunlu kılmıştır. Ancak belirli kuralları ve ip uçlarını bilmek etkin araştırma yapmayı sağlayabilmektedir. Bunun için bu seçenek tıklandığında bir çok kısa açıklama kullanıcıyı yönlendirmektedir.

Delphion (www.delphion.com):

Thompsom firmasının geliştirmiş olduğu bir patent araştırma motoru ve veritabanı olan Delphion kullanıcılarına ücret karşılığı çeşitli hizmetler sunmaktadır. Özellikle Amerika, Avrupa Patent ve PCT başvurularını toplu bir biçimde indirmeye imkan tanıması, araştırma sonuçları üzerinde çeşitli istatistiki bilgiler alınabilmesi, şirketler hakkında araştırma yaparken unvan farklılıklarından kaynaklanacak problemleri gidermek için şirket ağacı yapılanması üzerinden patent araştırması yapılabilmesi, özellikle amerikan patentlerin önceki ve sonraki patentlerle olan ilişkilerinin takip edilebilmesi vb. birçok avantajı birlikte sunması Delphion'u güçlü kılan yönlerdir.

Bunlardan bazılarına genel bir bakış atacak olursak, Delphion da diğer araştırma sitelerinde olduğu gibi temel olarak numara ile arama, boolean yani mantıksal arama ve gelişmiş (advanced) arama seçenekleri mevcuttur.

Yukarıda görüldüğü gibi numara ile aramada ülke seçeneği karşımıza çıkmaktadır. Seçilen ülkenin yanına patent numarası ülke kodu olmadan yazıldıktan sonra istenilen patent dökümanına ulaşmak mümkün olabilmektedir. Bu noktada espacenet in avantajı patent dökümanına ülke kodu ne olursa olsun eğer ulaşılabilir durumda ise herhangi bir ücret istenmemesidir. Delphion da ise Amerika, Avrupa ve PCT olanlar haricindeki patent başvurularına erişim için ayrıca ücret talep etmektedir.

Yukarıda ayrıca veritabanı seçimi yapabileceğimiz bazı onay kutucukları görebilmekteyiz. Bunları belge almış (granted) ya da başvurulmuş patentler (applications) olarak iki temel ayrım ile Amerikan, Avrupa, PCT, Japon ve Alman. Ayrıca bu ülkeler haricinde bulunan ve diğer ülke patent ofislerinden alınan verilerin toplanmasıyla oluşmuş INPADOC veritabanı üzerinden ayrı ayrı araştırmalar yapılmasına imkan tanınmıştır. Bu bizlere bir patent araştırmasını bölümlendirmemizi ve istediğimiz bazı verilere daha rahat ulaşmamızı sağlamaktadır.

Boolean yani mantıksal aramada ise arama kriterleri arasında bir mantıksal bağ oluşturmamızı ve böylece daha odaklı bir patent araştırması yapmamızı olanaklı hale getirmektedir. Gelişmiş aramanın küçük bir ekrana sıkıştırılmış hali gibidir. Gelişmiş arama ise espacenet ten farklı olarak yalnızca başlık ve özette değil istemlerde, tarifnamede ve hatta vekil firma üzerinden patent araştırması yapabilme imkanlarını bize tanımaktadır. Ayrıca yayın ya da rüçhan tarihine göre arama yapmak istendiğinde espacenet de karşılaşılan en fazla 4 adet tarih yazma kısıtlaması da yoktur. Daha esnek bir tarih giriş ekranı vasıtasıyla istenilen tarih aralığındaki patent başvuruları araştırılabilmektedir.

Delphion ayrıca ücretlendirilen Derwent veri tabanı ile doğrudan irtibatlı bir biçimde tasarlanmıştır. Derwent kullanıcılarına patent dökümanı hakkında daha kısa sürede daha öz bilgileri sunabilecek şekilde hazırlanmış ve daha sonuç odaklı patent araştırmalarına imkan veren bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Thompson firmasının Delphion haricinde sunduğu farklı araştırma araçları da mevcuttur. Kullanıcının ihtiyacına göre zaman içerisinde geliştirilen bir çok çözüm vasıtasıyla patent araştırmaları için harcanan zaman azaltılmaya ve daha yararlı sonuçlar verecek hale getirilmeye çalışılmakta olduğu gözlemlenmektedir.