2. BÖLÜM. TAKIM TEZGAHLARININ GELİŞMESİNİN SONUÇLARI

CNC takım tezgahları endüstride yeni oluşumların doğmasına sebeb olmuştur.

2.1. TEZGAH BAKIMI

Bir CNC tezgah olumsuz bir durumda durur ve ekranda belli bir alarm numarası gözükür. Bu alarm numarası tezgahı durduran (veya ikazın gereği yapılmazsa durduracak olan) sebebi açıklar. Tezgah operatörü alarm kodlarını tezgahın teknik servisine gönderdiğinde servis mühendisi alınması gereken tedbirleri operatöre yine bildirir. Böylece uzun araştırmalara ve gecikmelere mahal verilmeden tezgahın veya operasyonun neresine müdahale edilmesi gerektiği anlaşılır.

2.2. DATA LOGGING (BİLGİ TOPLAMA) & MAC-MAN (Machine Management)

Gelişmiş tezgahların bilgisayarı işlenen parçanın resim numarasını, ismini, kaçıncı operasyonun işlendiğini, tezgahın çalışma ve boşta kalma sürelerini ve sebeplerini vs. bilgileri üretim bilgisayarına bildirir ve bu suretle MRP-II gibi üretimi planlayan ve takibeden programlara otomatik bilgi girişi sağlayan bilgi giriş ucunu temsil eder.
Tezgah bilgisayarı iki veya üç vardiya çalışan fabrikalarda işlenen parça sayısının tam istendiği kadar yapılmasında ve bunun doğrulanmasında emsalsiz bir yardımcıdır.

2. 3. EMNİYET

Modern emniyet kuralları (Mesela CE- Regülasyonları) gerek Operatöre ve gerekse iş parçasına zarar verilmesini önlemek için akla gelebilen her tedbiri almayı şart koştuğundan, CNC Takım Tezgahları, Üniversal takım tezgahlarında bulunmayan pek çok emniyet tedbiri ile donatılmıştır. Örneğin Parça programda belirlenen hızdan daha yüksek hızla döndürülemez; Parça yeterince sıkılmamışsa (Hidrolik basınç belirlenen değerden düşükse) veya kapı kapatılmamışsa motor dönmez vs.
Tezgah üzerinde bulunan ikaz levhalarına ve Operatör Kullanma Elkitabında yazılı kurallara uyulduğu sürece, tezgah gereken emniyeti sağlar.

2. 4. UZUN HİZMET ÖMRÜ

Konvansiyonel tezgahların ana yatakları, kızakları sürtünme sebebiyle kısa sürede aşınır ve fabrikasından çıktığı gün sahibolduğu hassasiyeti kaybeder. Böyle bir tezgah ancak çok kaba işlerde kullanılabilir. Oysa gelişmiş CNC tezgahlarında aşınmaya karşı alınan tedbirler sebebiyle ve sadece normal bakım ve ayarlarına itina gösterilen tezgahlarda 20 yıl sonra dahi yapılan ölçmeler tezgahın hassas iş çıkaracak seviyede olduğunu ortaya koymuştur.

2. 5. OLAĞAN DIŞI DURUMLARA DAYANIKLILIK

Ülkemizde deprem, sel baskını gibi tabii afetler tezgahlarımızı da etkilemektedir.
İstanbulda 1995 yılında sel sebebiyle iki gün tepesine kadar çamurlu sel suları altında kalmış bir OKUMA LB 25 CNC torna tezgahına, sular çekildikten sonra yapılan muayene ve bakım sırasında;

• Bilgisayar kartlarının çamuru sadece ve sadece su hortumuyla yıkanarak yerine takılmış,
• İş mili rulmanları (1 takım) değiştirilmiş,
• Bilyalı vidanın yataklama bilyası (1 takım) değiştirilmiş,
• Bir adet sviç ve iki adet kumanda rölesi değiştirilmiş,
• Bütün yağları boşaltılarak temiz yağ konmuştur.

Tezgah bakımı 150 saat sürmüş ve sonra çalıştırılmıştır. Yapılan ölçümlerde, ölçü hassasiyetinin yeni tezgah gibi orijinal fabrika çıkış değerlerinde bulunduğu tesbit edildi.
İşin enteresan tarafı, gerek bilgisayarın, gerek ekran ve donanımının, ve elektrik panosunun yıkanıp kurutulduktan sonra hiç arıza vermeden çalışabilmesiydi.

Bu olay, yeni jenerasyon CNC tezgahların tasarım ve yapım şartlarının mükemmelliğini farklı bir şekilde ortaya çıkarmıştır. Tezgahlar değişik iklim koşullarında (ok sıcak / çok soğuk vs.) problemsiz çalışacak şekilde yapılmaktadır.

2. 6. ÖĞRENME KOLAYLIĞI

Henüz atölyesinde bir CNC tezgahı bulunmayan atölye sahipleri, CNC teknolojisinden çekinmekte hatta korku duymaktadırlar. Birçok atölye sahibi çıraklıktan yetiştiği için üniversal tezgahları gözü kapalı kullanacak kadar usta olduğunu bilir, ancak CNC başka bir konudur ve bununla (bilhassa bilgisayarla) başedemeyeceklerini sanırlar. Oysa olay çok değişiktir:

CNC donanımlı tezgahların fevkalade karmaşık bir teknolojiye sahip oldukları doğrudur. Buna karşı öğrenilmesi ve kullanılması da tezgahla henüz tanışmamış olanlar için tasavvur edilemeyecek kadar kolaydır.

Bu iki cümle ilk bakışta bir paradoksu ifade ediyor gibi gözükse de aslında tezgahın kolay kullanılması ve kullanılmasının kolay öğrenilmesi uğrunda OKUMA tarafından alınan tedbirler tezgahın karmaşık ve yüksek teknolojisinin bir bölümünü teşkil etmektedir.

Konvansiyonel takım tezgahlarında tecrübesi olan, talaş kaldırma prensiplerini ve matematikteki dört işlem ile koordinat kavramını bilen normal bir insan 16 saatlik bir eğitim sonrasında tezgah bilgisayarında program yapmayı ve tezgahı işletmeyi öğrenmektedir.

2. 7. TEKNOLOJİK KATMANLAŞMA

Burada katmanlaşma sözcüğü ile anlatılmak istenen, konvansiyonel (Universal) tezgahların bir tabaka ve CNC tezgahların farklı bir tabaka teşkil ettiğidir. Üniversal tezgahlar tabakasından CNC tezgahlar tabakasına geçiş yapan bir atölyenin tekrar alt tabakaya dönmesi mümkün değildir. Universal tezgahlar tabakasında kalan ve üst tabakaya terfi edemeyen atölyelerin durumu karanlıktır.

Birkaç ay evvel görüştüğüm, büyük bir Türk imalat şirketinin satınalma yöneticisi, CNC tezgahı olmayan yan sanayicilere iş vermemek yolunda karar aldıklarını ifade etti. Bu kararın sebebi çok mantıklı idi. Şirket otomotiv sektöründe çalışıyor ve bazı parçaları yan sanayicilerine yaptırıyor. Bunları ya doğrudan doğruya ya da kendi montajlayıp ihrac ediyor. Konvansiyonel üniversal tezgahlar kullanan yan sanayicide ölçü ve tolerans hataları
mastarlama sırasında parçanın hurdaya ayrılmasına sebep oluyor.

Şirketin şikayeti bu hurdalar sebebiyle artan fire bedelinden ziyade, dış alımcıya zamanında teslimat yapamayışından doğan cezalar ve kara listeye alınma tehlikesiydi. Halbuki CNC tezgahlarda yapılan parçalar için bu tehlike ortadan kalkıyordu. (Yine de gereken kontrolları yapıyorlar).

Bu görüşler temas ettiğimiz büyük imalat şirketlerinde süratle taraftar toplamaktadır. Sonuçta kısa bir süre sonra konvansionel tezgahlarda parça üretmeye devam eden ve CNC teknolojisine geçiş yapmayan şirketler ve atölyeler muhtemelen piyasadan silineceklerdir. Pek çok mekanik imalat atölyesi sahibinin uzun yıllar verilen emeklerle ve fedakarlıklarla kurdukları müesseseler CNC tezgahı sahibi rakipleri tarafından ne yazıktır ki, piyasanın dışına itilecektir.

Bir zamanlar çeliğe çifte su veren kılıç ustalarının da bileğini kimse bükemezdi, ama delikli demir çıktı ve bugün kimse kılıç dövmüyor...

* Bu makale ilk olarak TMMOB Makina Mühendisleri Odası / Mühendis ve Makina Dergisi, Temmuz 2000 / Sayı 486 - Sayfa 37 - 40 da yayınlanmıştır.