Rapor - Makale > Ürün Geliştirme > Mühendislik standartları, patentler ve diğer bilgilere erişme*:

İnternette Bilgi Kaynakları

Arama Motorları
İnternet bütün dünyada son on beş yıl içinde süratle gelişen bir iletişim ortamı ve aracı olmuştur. Başlangıçta askerî haberleşme ve daha sonra bilimsel ve teknik bilgi alışverişi amacıyla kurulan internet, zaman içinde her türlü ticarî, sınaî ve malî iletişimin temel araçlarından biri haline gelmiştir. Şöyle ki 1992'de internetteki sunucu bilgisayar sayısı 100 Binden az iken, bu sayı beş yıl içinde 18 Milyona ulaşmıştır. İnternet iletişim için çeşitli araçlar sunar. Bunlardan ilki ve en yaygın olanı e-posta (e-posta) hizmetidir. Bir bilgisayardan genellikle bir sunucu bilgisayara bağlanarak sunucu üzerindeki dosyalar üzerinde belli fonksiyonları yerine getirme amacıyla geliştirilen telnet protokolü ve dosya geçişi protokolü (FTP, file transfer protocol), ve Usenet haberleşme (News, gopher) protokolü ardında gelişen iletişim araçlarıdır. Bunların ardından en son gelişen ve en büyük kullanım alanı bulan "World Wide Web" ile bilgisayarlar arasında her türlü metin, ses, resim, video vb. malzemenin iletilmesini ve paylaşımını önceki sistemlere kıyasla çok kolaylaştırıp halka indirerek sağlamıştır. Internetin tarihî gelişimini öğrenmek için www.isoc.org/internet-history adresine bakılabilir.

Internet üstünde bilinmeyen adreslerin tespiti için "Arama Motoru veya Rehberi" denilen konularına göre mevcut internet sitelerini kendi geliştirdikleri veri tabanlarında saklayan internet siteleri vardır. Bunlardan
bir kısmının adları ve adresleri Tablo 5'te verilmiştir. Bu siteler rehberlik hizmetlerini kullanıcılara ücretsiz olarak temin etmekte, kendi varlıklarını ise firmalarda reklam alarak sağlamaktadırlar. Belli bir konuda bilgi arandığında bu sitelerden biri veya birkaçı ziyaret edilip tarama yaptırılır. Bir de aynı anda pek çok sitede birden tarama yapabilen "Copernic" ve benzeri programlar da mevcuttur. Internet arama motorlarının verimli kullanımı, bu motrolardaki veri tabanlarının güncelliği yanında, kullanıcıların tarama işlemlerini doğru anahtar kelime ve terimlerle ve sunulan ileri tarama yöntemleriyle yürütmelerine bağlıdır.

Mühendislik Bilgi Kaynakları
İnternette mühendislik üzerine de çok miktarda bilgi kaynağı mevcuttur. Bu bilgilere süratli ve doğrudan erişim için adres bilgilerinin verildiği URL (Universal Resource Locator) bilgileri gereklidir. İnternetteki mühendislik bilgi kaynaklarını topluca içeren URL'lerin bir listesi Tablo 6'da verilmiştir.

Patent Arşivleri

Herhangi bir sanayi kuruluşunun gelişmesinde, o kuruluş tarafından yeni buluş yapılması, kendi alanındaki teknolojik gelişmelerin yakından izlenmesi ve kurumun yapısına uygun olan teknolojinin uygulamaya konulabilmesi çok önemli bir faktördür. Ancak yeni buluşların herhangi bir ülkede uygulamaya konulabilmesi için, buluşun o ülkede patent ile korunup korunmadığı ya da yasal nedenlerle patent hakkının sona erip ermediği saptanmalıdır. Patent hakkı olmayan ya da bu hakkı herhangi bir nedenle ortadan kalkmış olan patentlere ait ürünlerin, istenildiği gibi üretilip pazarlanması için haksız rekabet yaratmamak koşuluyla yasal bir engel yoktur. Herhangi bir buluşun patent ile korunup korunmadığı ya da patent hakkının devam edip etmediği hakkındaki bilgiler, ancak bu bilgilerin kayıtlı olduğu ortamlardan edinilebilir. Geçmişte bu bilgilerin sadece kağıda basılı ortamlarda olmalarına karşın, günümüzde bilgisayar ve bilgisayar ürünlerinin manyetik ve optik bilgi kayıt ortamlarında da kullanılmalarından sonra, bilgiler makine ile okunabilir ortamlarda saklanmaya ve erişilmeye başlanmıştır. Patentlerle ilgili bilgi ve görüntülerin kayıtlı olduğu veri tabanlarına da çevrimiçi veya çevrimdışı erişim olanaklarının sağlanmasıyla, gerekli araştırmalar artık daha kısa sürede ve daha verimli olarak yapılabilmektedir [3].

Bu konularda hizmet vermek üzere kurulan Türk Patent Enstitüsü 24.06.1994 tarih ve 544 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Türkiye' de sınai mülkiyet haklarının yönetimi için idari ve mali özerkliğe sahip Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı özel bir kamu kuruluşudur. Kuruluş amacı Türkiye'nin teknolojik ilerlemesine katkıda bulunmak, ülke içinde serbest rekabet ortamını oluşturmak ve araştırma geliştirme faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere çeşitli Kanunlarla düzenlenmiş olan patent ve markalar ile diğer Kanunlarla düzenlenen Sınai Mülkiyet Haklarının tesisi, bu konudaki korumanın sağlanması ve Sınai Mülkiyet Haklarına ilişkin yurtiçi ve dışında varolan bilgi ve dokümantasyonun kamunun istifadesine sunulabilmesidir.

Türk Patent Enstitüsü'nde de, patent ve markalarla ilgili kayıtlar, teknolojik gelişmelere paralel olarak
bilgisayar ortamlarında hizmete sunulmakta, gerek duyulduğunda yazıcılardan döküm alınabilmektedir.
Enstitüde verilen enformasyon ve dokümantasyon hizmetleri patentler, markalar ve endüstriyel tasarımlar
şeklinde üç ana başlık altında toplanabilir.

Tablo 5: Internette en yaygın olarak kullanılan arama motorları

Arama Motoru Adı	Internet Adresi
AltaVista	www.altavista.com
AraBul	www.arabul.com
Excite	www.excite.com
Google	www.google.com
HotBot	www.hotbot.com
InfoSeek	www.infoseek.com
lycos	www.lycos.com
Yahoo	www.yahoo.com

Ulusal Patent Veri Tabanı
1879 yılından Ekim 1996' ya kadar tescil edilmiş 28.550 adet tescilli patentten son 20 yıl içinde koruma altına alınmış olanlara ait bibliyografik bilgiler (Uluslararası Patent Sınıflandırması (IPC) kodu, patent numarası ve tarihi, Dosya numarası, korumanın başlangıç tarihi ve süresi, başvuru sahibi ve adresi, özet v.b.) PATARA isimli veri tabanına aktarılmış olup, bu bilgilere bilgisayar yardımıyla erişim mümkündür. TPE aracılığıyla erişilebilen dokümanlar Tablo 7'de özetlenmiştir. Patent taraması için kullanılabilecek bazı internet siteleri ise Tablo 8'de özetlenmiştir.

Ulusal Marka Veri Tabanı
Ekim 1996' ya kadar Türkiye'de tescil edilen 175.000 marka ile, 1986 yılından bugüne kadar yapılan tüm marka başvurularına ait marka adı, marka sahibinin adı, adresi, marka numarası, başvuru numarası, başvuru tarihi, markanın kullanılacağı eşya/eşyalar ve genel evrak numarası gibi bibliyografik bilgiler, bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Gereksinim duyulduğunda, kişi ya da kuruluşların araştırma için başvurmaları halinde bu veri tabanından sorgulama yapılarak, sonuçlar bilgisayar çıktısı olarak verilebilir.

Tablo 6: Internette Mühendislik Bilgi Kaynağı Sitelerden örnekler [1]

Tüzükler, Yönetmelikler ve Standartlar

Ülkemizde gerek tüketim gerekse üretim mallarının tasarımında ve imalatında uyulması gereken tüzük ve yönetmelikler ilgikli yasaların verdiği yetkiye göre çeşitli bakanlıklar ve bağlı birimlerce hazırlanır. Bu bakanlıklar arasında Enerji, Sanayi ve Ticaret, Savunma, Tarım ve Bayındırlık Bakanlıkları ilk akla gelenlerdir. Ulusal düzeyde mal ve hizmet standartlarını hazırlama yetki ve görevi ise devler içinde özerk bir yapıya sahip olan Türk Standartları Enstitüsüne verilmiştir [4].

Tablo 7: Türk Patent Enstitüsü'nde mevcut patent dokümanları

Tablo 8: Patent Konularında bilgi alınabilecek uluslararası Internet kaynakları

Milletlerarası Standardizasyon Teşkilâtı (ISO) tarafından yapılan tanımlara göre;

STANDART: İmalatta, anlayışta, ölçme ve deneyde bir örnekliktir.

STANDARDİZASYON: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir.

Standardizasyon işlemi ile öncelikli olarak can ve mal güvenliği hedeflenirken aynı zamanda kalitenin alt sınırı tespit edilmek suretiyle belirlenen düzeyin altında mal ve hizmet üretimine izin verilmemektedir.

Türk Standartları Enstitüsü'nün ücretsiz olarak kullanıma açtığı ve Türk Standartları Kataloğu, TSE'den Belge Almış Olan Firmalar ve Kütüphane'de bulunan yayın listelerine ait veritabanlarının bulunduğu TSEnet Internet Bilgi Erişim Sistemi'ne ulaşabilmeniz için; www.tse.org.tr

TSE Bilgi Erişim Sistemi TSE faliyetleri ile ilgili güncel bilgilere erişim için kullanabileceğiniz bir bilgi erişim sistemidir. Bu bölümde erişebileceğiniz bilgiler aşağıda verilmiştir.

• TSE Belgelendirme Veritabanı: TSE Belgelendirme veritabanında TSE belgeli ürünler ve firmaların tam listesi.
• TSE Standart Veritabanı: TSE Standart veritabanında yabancı standartların TSE karşılıkları ve TSE standartlarının içerikleri.
• TSE Kütüphane Veritabanı: TSE Kütüphane veritabanındaki kitaplar, sürekli yayınlar ve standartlar.
• TSE Tüketici İlişkileri: Şikayetleriniz, önerilerileriniz, vb. için TSE personeli ile temas ve yapılan işlemlerin takibi.
• Kullanıcı Forumları: TSE Internet Bilgi Erişim Sisteminin diğer kullanıcılarıyla farklı konulardaki forumlarda haberleşmek ve bilgi alışverişinde bulunmak amacıyla.
• Bilgi İsteme: Bilgi Isteme Formunu doldurarak TSE'den standartlarla ilgili bilgi isteyebilir ve cevaplara erişebilirsiniz.
• İşlem Takip: TSE'de yürürlükte olan işlemlerinizin durumunu takip edebilirsiniz. (Belge başvuruları, numune takipleri vb.)
• Uluslararası standart kurum ve kuruluşlarının da benzeri internet siteleri mevcuttur.

Uzman Sistemler

Uzman sistemler (expert system) veya diğer adıyla bilgi tabanlı sistemler (knowledge-based system) bilgisayar ortamında gelişen yeni bilgi erişim, ayıklama ve değerlendirme programlarıdır. Araştırma alanı olarak yapay zekanın (artificial intelligence) konusudur. Fonksiyon açısından, bir veri tabanında saklı ham verilerden, kullanıcının istek ve ihtiyacına göre çıkarımlar yaparak bilgilerin derlenmesi, özetlenmesi ve bir araya getirilerek bir sonuç veya kompozisyon oluşturulmasını sağlarlar. Uzman sistemler 1980'lerden bu yana çok gelişmiş olmakla beraber, insan sezgi gücünden mahrum olduklarından henüz yetersiz kalmaktadır, ama zaman içinde mühendislik tasarımında daha kritik bir rol edinmeleri beklenmektedir.

Kaynaklar

1. G.E. Dieter, Engineering Design, 3rd Ed. McGraw-Hill Int.Editions, Mech. Engr. Series, 2000.

2. İTÜ Kütüphanesi web sitesi, www.library.itu.edu.tr

3. TPE veb sitesi, www.turkpatent.gov.tr

4. TSE veb sitesi, www.tse.org.tr