6. BİRBİRNE UYAN KALIPLARLA KALIPLAMA

Birbirine uyan kalıplarla kalıplamada kullanılan dişi kalıp ve dalıca zımba, arzu edilen ölçü tamlığında yapılır. Dişi kalıp ve dalıcı zımba, arasında kalan boşluk parça boyutlarında esas ana ölçüdür. Kalıplanacak plastik levha kalıp ağzına yerleştirilir ve gerdirilir. Dişi kalıp ve dalıcı zımba arasında sertleşen parça kalıptan alınır ve kenarları düzeltilir (Şekil 6) (6).

Genellikle metal kalıplar kullanılır. Kalıplar 25-30 ton kapasitede olan veya basınçlı hava ile çalışan veya hidrolik preslerle sıkıştırılır. Isı, kalıp içinden geçirilen elektrik yahut buhar aracılığı ile sağlanır (6).

Şekil 6. Birbirine Uyan Kalıplarla Kalıplama

7. MEKANİK (GERME) KALIPLAMA

Mekanik biçimlendirmeye bazen kıvrımlı biçimlendirmede denilebilir. Adından da anlaşılacağı gibi, mekanik biçimlendirmede ısıtılarak yumuşatılmış plastik, mekanik araçlar aracılığı ile istenilen biçime getirilir (8).

Şekil 7. Oyulmuş Plaka ve Erkek Kalıplama Mekanik Kalıplama (6)

Biçimlendirme sıcaklığına kadar ısıtılan plastik levha, uçlarından gerdirilerek uygun profildeki zımba üzerine bastırılır. Soğutulduktan sonra parça kalıptan alınır ve kesme kalıplarıyla çevresi düzeltilir (8).

8. ÜFLEMELİ KALIPLARLA KALIPLAMA

Yöntemin aslı levha haline getirilmiş termoplast plastiklerin belirli bir sıcaklığa kadar ısıtılarak kalıba yerleştirilmesi, daha sonra da basınçlı hava uygulanarak biçimlendirilmesidir. Basınçlı hava veya vakum uygulaması yerine, ısıtılmış levhanın doğrudan doğruya kalıp alt ve üst parçalar arasında sıkıştırılarak biçimlendirilmesi bu yöntemin değişik bir şeklidir (5).

Üflemeli şekillendirme için malzeme ya granül veya levha halinde olabilir. Granül halindeki termoplastik ekstrüzyonla levha haline getirilebilir. Toz halindeki malzemeler ise ekstrüzyon, haddeleme, pres veya çekme ile levha haline getirilir. Bu yöntem ile genellikle derin hacimli ürünler imal edilir. Mesela, Kahve ve Çay Bardağı, Yoğurt kasesi gibi.

1	2	3	4	5

9. KALIP TASARIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

9.1. Tasarımında Dikkat Edilecek Hususlar:

• Plastik levha malzemesinin uygun seçilmesi,
• Plastik Levhanın Isı Kontrolünün sağlanması,
• Yüzey Kalitesi
• Kalıpta vakumun tatbik edildiği yerlerin uygun tasarlanması,
• İşleme Uygun Malzeme Seçimi Yapılmalı,
• Hava Delikleri Levha Kalınlıklarına Göre Belirlenmeli,
• Radüs Dizaynı Malzemenin şekillenmesine yardımcı olacak şekilde yapılmalı,
• Kalıp Soğutmasında üretim yöntemine ve çalışma düzenine uygun soğutma şekli belirlenmeli.
• Uygun Duvar Kalınlığı ve Açısı Belirlenmeli.

10. SONUÇ

Sıcak biçimlendirme yöntemi günümüzde günlük hayatta kullanılan ev eşyalarından, endüstriyel eşyalara kadar bir çok alana hitap etmektedir. Gerek yöntem kolaylığı gerekse ekonomiklik bakımdan olsun. Üretilebilirlik oranı yüksek olan bir yöntem biçimidir.

Çağımızın gelişen teknoloji ve üretim yöntemleri bizleri yeniliklere yani Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarına itmektedir. Buna dayanarak sıcak biçimlendirme teknolojisi ile yapılan Ar-Ge çalışmalarında bu yöntemin kullanışlı ve gelişime dönük olması yapılan çalışmalarda kolaylık sağlamaktadır. Tabii ki birde işin üretim aşaması düşünüldüğünde üretilen üründe yapılan her türlü estetik, ergonomik ve ekonomik değişiklik bire bir kalıplara uygulanıp zaman kaybı minimum seviyede olacak şekilde üretime geçilmesi sağlanmaktadır. Buda bize zaman tasarrufunun yanında ticari bakımdan maddi bir kar sağlamaktadır.

Sıcak biçimlendirme yöntemi gıda ambalajlama sektöründe de ambalajlama ürünleri ile rekabet edebilecek kadar ucuza mal olmaktadır. Bunun yanın da Uçak Endüstrisi alanında da, işlenmiş akrilik parçaların çok iyi optik özellikler taşımaları nedeni ile uçakların rüzgar koruyucuları (ön camları) bu malzemeden yapılmaktadır.

Daha bir çok sayamadığımız ve güncel hayatta kullandığımız nice eşyalar sıcak biçimlendirme yöntemi ile üretilmektedir kısacası günümüz teknolojisinin vazgeçilemez bir metodudur.

KAYNAKLAR

• Plastics Mold Engineering Handbook (Fifth Edition), Edited by Eric V. Buckleitner, ITP An International Thompson Publishing, USA / 1995 (Sayfa: 468 - 498)
• Plastik Teknolojisi (Sayfa: 109-112),
• Plastikler Dünyası, Yaşar Hikmet (Kimya Yük. Müh.), TMMOB Yayınevi, Ankara/ 2001 (Sayfa: 66 - 67)
• International Plastics Handbook for the Technologist, Engineer and User (3rd Edition) by Wilbrand Woebcken, Hanser / Gardner Publications, Translated and Edited by John Haim and David Hyatt, Munih, Vienna, New York / 1995 (Sayfa: 121 -164)
• Turgut Başak, Bayer Vakum Ambalaj San. Ltd. Şti., Terazidere Mah. Güneş cad. Rüya Sokak No: 7 Bayrampaşa /İstanbul Tel: (212) 674 01 26

İlgili rapor/makale:

Vakum kalıplama yöntemi (thermoforming):
Mustafa Girgin, Gazi Üniv. T.E.F. Makine Eğitimi Böl., Kalıpçılık A.B.D. Mart 2007, Ankara